حس نسبت و توسعه
بحثی در باب بیماری حس نسبت ایرانیان از یزدگرد سوم تا احمدینژاد اول از محسن رنانی
یکی از شاهکارهای معماری ایران در عصر صفوی، طراحی میدان نقش جهان است. از دهها ویژگی منحصربهفرد این میدان به یکی اشاره میکنم. وقتی از دروازهٔ قیصریه (ورودی شمالی میدان) وارد میدان نقش جهان میشوید میدان را خیلی بزرگتر از وقتی میبینید که از مسیرهای دیگر وارد میدان شوید. چرا؟ برای این که معمار میدان، آن را بهگونهای طراحی کرده است که وقتی کسی از دروازه قیصریه وارد میدان میشود «حس نسبت» او بههم بریزد و دچار خطای ادراکی شود. دروازهٔ قیصریه مسیر رسمی ورود میهمانان و مقامات خارجی به میدان نقش جهان برای رفتن به سمت عالیقاپو برای دیدار شاه بوده است. به همین سبب میهمان تازهوارد، در هنگام ورود به میدان، با فریبخوردن «حس نسبت»اش، گرفتار عظمت میدان میشد و با همین حس عظمت وارد عالیقاپو میشد و به دیدار شاه یا مقامات میرفت. عالیقاپو و روبهروی آن مسجد شیخ لطف الله در وسط ضلع غربی و ضلع شرقی میدان ساخته نشدهاند، بلکه تقریباً در یک سوم آخر میدان ساخته شدهاند. اما کسی که از دروازه قیصریه وارد میدان میشود حس میکند عالیقاپو و مسجد شیخ لطفاللّه در وسط میدان قرار دارند و بعد ذهن او شبیهسازی میکند و فکر میکند همین فاصلهای که از دروازه شمالی تا عالیقاپو هست، …
http://renani.net/index.php/texts/notes/823-2020-12-03-10-11-59